“Ons dorp” noemen de bewoners van Schuttersbosch hun wijk tussen Leenderweg, Floralaan-Oost, Heezerweg en Stratumse Heide dat tot 1972, evenals Gijzenrooi en Tivoli, tot de gemeente Geldrop behoorde.
Feitelijk bestaat de wijk uit twee afzonderlijke gedeelten. Het bungalowgedeelte noemt men het ‘Belgisch’ deel en de witgeschilderde huizen het ‘Oostenrijks’ deel. De buurt kenmerkt zich door een atypische bewonerssamenstelling. Veruit het grootste deel van haar bewoners is ouder dan 65.

Schietbergen

De naam Schuttersbosch, herinnert aan de schietbergen die hier in de Stratumse bossen lagen. Voor de oorlog waren zij het oefenterrein van de Eindhovense Burgerwacht. Later hielden de bezetters en daarna onze bevrijders hier hun schietoefeningen.
Tot na de tweede wereldoorlog is Schuttersbosch onbebouwd gebleven. De enige uitzondering vormde rond 1870 een boerderij annex café aan de kant van de Leenderweg met de naam ‘Tivoli’.

Oostenrijks deel

Oostenrijkse woning in Schuttersbosch

Als de woningnood na de oorlog een hoogtepunt bereikt groeit bij Philips de behoefte aan een eigen woningbouwvolume waarover ze zelf kan beslissen bij de toewijzing aan woningzoekenden. Het aantal Philips-werknemers in Eindhoven bereikt in 1947 een recordaantal van 24.000. Op beperkte schaal gaat Philips dan ook experimenteren met zelfbouwwoningen op basis van systeembouw. Voor de ‘eigen’ hoger opgeleid personeel verwerft het concern in 1945 van de Oostenrijkse firma Katz & Klumpp 190 houten bouwpakket-middenstandswoningen. De woningen werden van de Oostenrijkse firma verkregen in ruil voor aardappelen ter waarde van fl. 728.000,- en voor fl. 200.00,- aan gloeilampen. 89 van deze woningen zijn bestemd voor het Schuttersbosch waar ze zullen verreizen op ruime kavels tussen de Heezerweg en Rendierveld. De bewoners kochten het bouwpakket voor een bedrag fl. 5.858,- van Philips. Het Oostenrijkse gedeelte van het Schuttersbosch was een feit.

Belgisch deel

Midden jaren vijftig wordt de toekomst van Schuttersbosch bezegeld in het bestemmingsplan ‘Uitbreidingsplan Schuttersbosch’:

Belgische woning in Schuttersbosch

“De gehele opzet van de bebouwing is er op gericht, de natuur zoveel mogelijk in tact te laten en deze daardoor te laten aansluiten op de thans bestaande toestand van de omliggende gronden. In verband daarmede is de bebouwingsdichtheid gepland op 12 woningen per ha, in totaal 219 woningen, waarvan een klein aantal alleenstaand te bouwen en de overige in groepen van 2 of 4, welke tesamen een woonhof vormen. In de noordwesthoek is ruimte opengelaten voor de bouw van enige buurtwinkels en een verenigingsgebouw, terwijl ook de mogelijkheid tot oprichting van een café-restaurant in de directe omgeving van het Floraplein bestaat.”

Uit deze tekst blijkt dat de gemeente zeer bewust een type woonlocatie op het oog had, vervlochten in- en overgaand naar natuurlijk groen, bestemd voor rustig en hoogwaardig woongenot en dat het gebruik van de overige terreinen met OBG-bestemming (kerk voor 100 personen, kleuterschooltje, winkeltjes en restaurantje) primair gericht was op de bewoners van de omliggende woonwijken en op natuurminnende bezoekers van het aangrenzende bos- en heidegebied.

Op basis van dit bestemmingsplan ontwikkelt de eigenaar van de grond in Schuttersbosch, De Nieuwe Erven, in samenwerking met het Philips Woningbureau ten westen van de Oostenijkse woningen een tuindorp van 253 houten woningen. Deze huizen waren oorspronkelijk bedoeld voor ambtenaren in de oerwouden van de Belgische Congo.
De woningen kenmerken zich doordat alle vertrekken gelijkvloers zijn gelegen en dat ze zijn opgebouwd uit bouwelementen van de firma De Coene uit Kortrijk in België. Deze Belgische bungalows waren voorzien van een koelkast en een douche, wat voor die tijd een grote luxe was.
In afwijking met de bestaande houten woningtypen zijn de wanden van deze huizen praktisch naadloos. Door een bijzonder procédé werden de bouwplaten voorzien van een drietal lagen gebakeliseerd beuken fineer die de platen beschermen tegen aantasting door vocht, vetten en zuren en daarmee de levensduur aanmerkelijk verlengd. De bruine fond van de wanden is door de jaren heen nooit gewijzigd. Iedere woning werd voorzien van een negen vierkante meter grote schuur. Een aantal garages, verenigd tot een complex werden zodanig in het complex opgenomen dat het typisch landelijke karakter van dit dorp aan de rand van de stad niet gebroken werd.
De woningen waren speciaal bestemd voor het middenkader van Philips. Later kwamen hier ook mensen wonen die op medische indicatie een Belgische bungalow toegewezen kregen omdat deze woningen gemakkelijk aan te passen waren.
Niet iedereen was enthousiast over de komst van de woningen in het Belgisch deel. In 1956 gaf de Raad van Eindhoven gedreven door die verschrikkelijke woningnood met bloedend hart toestemming tot het bouwen van die ‘lelijke bruine houten huizen’ omdat ze buiten het toegewezen contingent vielen en zeer spoedig gereed zouden zijn. Bezorgd vroeg men zich af wat er over twintig jaar van dit ‘barakkenkamp’ over zou zijn.

De ‘Gespleten Bol’ van Frans Peeters uit 1968. Dit polyesther en wit beschilderd beeld is aanvankelijk is opdracht van de firma van der Grinten te Venlo vervaardigd en in 1969 voor een symbolisch bedrag aangekocht door de gemeente Eindhoven. Aanvankelijk stond het beeld op het plein tussen het Kantongerecht en het stadhuis. Pas in 1990 krijgt het zijn huidige bestemming aan het Rendierveld.
Volgens de bewoners van Schuttersbosch symboliseren de twee halve bollen de twee delen van het Schuttersbosch; ze raken elkaar, vormen een geheel maar geven elkaar ook de ruimte.

McDrive

In 1989 lopen de gemoederen in Schuttersbosch en Tivoli flink op als de Amerikaanse hamburgerketen McDonalds in het Schuttersbosch bij het Floraplein een McDrive wil vestigen. Naar de letter van het bestemmingsplan uit de jaren vijftig die expliciet vermeldt dat er in Schuttersbosch een mogelijkheid moet bestaan tot oprichting van een café-restaurant staat het concern sterk in de schoenen.
Maar de wijkraad Tivoli vecht de voorgenomen vestiging met succes aan. De bezwaren zijn vooral gericht tegen de aanleg van een parkeerterrein voor 48 auto’s, een aantal auto’s met caravan en een opstelstrook voor een file van 16 wachtende auto’s.

Sloop

In 1993 vond de corporatie Hertog Hendrik van Lotharingen dat de houten woningen, de meeste toen meer dan 40 jaar oud, niet meer aan de eisen van de tijd voldeden. De woningstichting heeft een plan ontwikkeld om de houten woningen in circa 10 jaar te vervangen door nieuwe. Daarvoor moeten op de kavels grotere bouwvolumes worden uitgespaard in de bosrijke omgeving. Ook moeten bomen en houtopstanden wijken op plekken waar de gewijzigde wegenstructuur, inritten van woningen en een geluidswal worden aangelegd. Op 8 maart 2000 heeft de gemeente Eindhoven dan ook besloten een vergunning af te geven aan woningstichting voor de kap van bomen in het renovatieplan Schuttersbosch. Het bijzondere aan deze vergunning is dat de looptijd is gesteld op 10 jaar, dezelfde periode als de bouwvergunning.
Het toenmalige bestuur van de Bewoners Belangenvereniging Schuttersbosch stemde in met sloop en vervangende nieuwbouw echter zonder de bewoners er in te kennen waardoor grote onrust in de buurt ontstond. Het bestuur trad af en er kwam een nieuw, samen met een direct gekozen bewonerscommissie. Er is toen onderhandeld, maar pas na de uitspraak van de rechter dat er pas gesloopt mag worden na vrijwillig vertrek van de betrokken huurder, kwam er langzamerhand een beter contact met de verhuurder HHvL.

Bewoners Belangenvereniging Schuttersbosch

Maar ook de laatste jaren wordt volgens de BBS het kwetsbare groengebied van Schuttersbosch. In 2002 maakte de BBS nog bezwaar tegen het voornemen om een trapveldje aan te leggen in het bosperceel op de hoek Floralaan-oost/Cantharellenlaan. Zij vreesden dat het trapveldje zou verworden tot een hangplek voor jongeren. Zeventig ouders uit de Kruidenbuurt-zuid hadden op de aanleg van een veldje aldaar aangedrongen. Zij waren bereid het trapveldje te verzorgen als dat door de gemeente is aangelegd. Het veldje zou voor de kinderen aan de overzijde van de drukke Floralaan-oost komen liggen. Omdat het niet lukte om een veilige oversteekmogelijkheid te scheppen, drempels en zebrapaden zijn niet gewenst, omdat de Floralaan-oost onderdeel is van het hoofdnetwerk van verkeerswegen in de stad , kwam ook de gemeente tot de slotsom dat de aanleg daar niet raadzaam was.

Finse Woningen

Nieuwe houten ‘Finse’ bungalows

Nu gaan de Belgische en Oostenrijkse bungalows langzaam plaatsmaken voor mooie Finse houten woningen. Een groot aantal van deze nieuwe woningen zijn reeds gerealiseerd of zijn nog in aanbouw. Door de selectieve sloop zijn er ook nog veel lege plekken te ontdekken in het Schuttersbosch. Momenteel bestaan er ook plannen om vijftig appartementen te bouwen tussen de Sporkenhoutlaan en de Leenderweg.

Tekst: Henk Lingers