Aan gene zijde van de Gijzenrooise Zegge, even voorbij het oorspronkelijke gehucht Gijzenrooi, ligt het aloude gehucht Genoenhuis dat samen met Gijzenrooi, Hoog Geldrop, Hulst, Hout en Riel eens de gemeente Zesgehuchten vormde. Ingesloten door een betonnen geluidwerende muur van de A67 en de oprukkende nieuwbouw van Geldrop is van het oorspronkelijke gehucht slechts weinig bewaard gebleven.

Historie

De vroegste, geschreven historie van de gehuchten Genoenhuis en Gijzenrooi dateert van 1381, maar al in de vroege middeleeuwen werd hier landbouw bedreven. In Genoenhuis zijn zelf overblijfselen aangetroffen uit de Romeinse en Frankische tijd. Beide gehuchten zijn er twee van een zestal, dat in 1526 voor het eerst Zesgehuchten wordt genoemd. Dit behoorde tot de heerlijkheid Heeze-Leende-Zesgehuchten. Kerkelijk gezien viel Zesgehuchten onder Geldrop. Tot de Vrede van Munster in 1648 ging men naar de kapel van Riel.

Handelswegen

Genoenhuis is waarschijnlijk ontstaan uit enkele hoeven. Genoenhuis en Gijzenrooi lagen aan belangrijke handelswegen: van Eindhoven over Zesgehuchten langs de Paassense Hut naar Heeze en van Aalst langs de Aalster Hut over het Weverspad naar Geldrop.
Genoenhuis lag rondom het kruispunt van de weg die van de Meel naar de Papenvoort liep, en de oude weg van Aalst naar Geldrop. Hier lag de hoeve van het klooster Mariënhage te Eindhoven. De kloosterlingen van dit convent begaven zich naar deze hoeve om vanaf daar turf te gaan steken in de ‘Kloosterputten’ nabij het ‘Groote Huisven’. Deze hoeve en het goed ter Heesterbeke waren de belangrijkste gebouwen van het gehucht. De huisjes eromheen zijn waarschijnlijk lemen hutten geweest. Dergelijke woningen stonden er nog aan het begin van de twintigste eeuw.

Belangrijk huis

Tussen Genoenhuis en Gijzenrooi waren heidevelden en moerassen. De laatste, in de buurt van de Paassense Hut, zijn pas eind vorige eeuw drooggelegd. De akkerlanden van Genoenhuis lagen in de richting van Hoog-Geldrop en het Zand, terwijl die van Gijzenrooi rondom het gehucht te vinden waren en vooral nabij de Zegge. Genoenhuis zou, als we op het woord afgaan, ontstaan zijn uit een vrij belangrijk huis. Het is niet onmogelijk dat dit ‘Ter Heesterbeke’ zou zijn. Voor 1500 lagen hier namelijk “een hoog- en een neerhuysinge”. Uit diverse onderzoeken is ons gebleken, dat men onder “hooghuysinge” een versterkt, adellijk woonhuis verstaat. Vaak is het een versterkte boerderij, want in die jaren was een boer niet al te zeker van zijn veiligheid. Opvallend is het dat in die tijd veel van deze “hooghuysingen” in handen kwamen van de familie De Rover.
Genoemd gebouw in Genoenhuis heette “Geen Nieuwenhuys”, wat betekent “dat nieuwe huis”. Later heette dit gebied “Geen Ouwenhuys”, wat verbasterd werd tot Geenouwenhuys, Genoenhuis of, in het Geldrops dialect, Genonnis.

Doordat het aantal inwoners van Genoenhuis en Gijzenrooi steeg, nam ook het aantal huizen toe. In 1740 is Genoenhuis op zijn grootst. Het omvat dan 24 huizen.
Gijzenrooi bereikte zijn hoogtepunt ongeveer tien jaar eerder met slechts 13 woningen. De situatie hier blijft vrijwel onveranderd tot aan het begin van de vorige eeuw.
Het verval van Genoenhuis dateert van omstreeks 1750. De reden daarvan is dat de toen bestaande huizen voor meer dan de helft te oud waren, terwijl de nietige, lemen huisjes in de loop van de jaren gesloopt werden. Meer dan een eeuw lang werd er niets bijgebouwd en omdat de bestaande woningen eind negentiende eeuw vrijwel alle meer dan tweehonderd jaar oud waren en praktisch onbewoonbaar, is toen al een begin gemaakt met het slopen van enige huizen. Als begin twintigste eeuw de uitbreiding van Genoenhuis hervat wordt, treft men er nog maar weinig echt oude boerderijen van vóór 1750 aan.
Doordat Hoog-Geldrop na 1868 in aanzien toeneemt vanwege de bouw van de kerk, verliezen beide gehuchten steeds meer aan betekenis.

In eerdere nummers van het Gijzenrooise Zegje staat de historie van Gijzenrooi en Tivoli beschreven. In de rubriek ‘De buren van Gijzenrooi’ zijn artikelen verschenen over Riel en Schuttersbosch. Al deze artikelen kunt u teruglezen op de website van Gijzenrooi, www.gijzenrooi.nl, in de rubriek Buurt / Historie.

Nog bestaande, waardevolle gebouwen

We volgen een bepaalde route om de betekenis en de waarde van enkele gebouwen in Genoenhuis aan te geven. We beginnen onze tocht aan de Genoenhuizerweg vanuit Hoog-Geldrop en passeren nummers 5, 7 en 2. Deze woningen liggen vanuit Gijzenrooi gezien aan de overzijde van de Gijzenrooise Weg, waardoor ze nu geïsoleerd liggen van de rest van Genoenhuis.

Genoenhuizerweg 5

Dit is een van de oudste boerderijen in het beschreven gebied. Haar oorsprong ligt in de zeventiende eeuw. De huidige vorm is het product van een wijziging uit 1849. Zij bezit historische waarde omdat hier driemaal een burgemeester van Zesgehuchten woonde en het huis bijna een eeuw lang als kaarsenmakerij bekend stond. Uit bouwkundig oogpunt is deze boerderij van betekenis, omdat zij sinds 1849 niet meer ingrijpend verbouwd is. Bovendien zijn er nog zeventiende-eeuwse resten aanwezig. Deze en de ernaast gelegen boerderij, Genoenhuizerweg 7, liggen mooi verscholen achter een heg. Tussen beide gebouwen staan enige bomen, die het geheel nog verfraaien.

Genoenhuizerweg 7

Deze langgevelboerderij, daterend uit 1878, ligt op de resten van een oudere woning. In de loop der jaren is ze vrijwel ongewijzigd gebleven en is van de vorige boerderij niet weg te denken. Ze heeft landschappelijke, bouwkundige en historische waarde.

Genoenhuizerweg 2

Deze boerderij ligt aan de overkant van de weg. Ze dateert uit begin twintigste eeuw. De woning is recentelijk gerenoveerd.

We steken de Gijzenrooise Weg over en lopen honderd meter Genoenhuis in. Links is alleen de nieuwbouw van Geldrop zichtbaar.

Genoenhuis 21

Deze boerderij werd in 1916 gebouwd op de plaats van een eeuwenoude woning. De stijl is traditioneel. Het complex heeft vooral landschappelijke waarde.

Genoenhuis 31

Aan onze linkerhand treffen we deze boerderij uit 1859 aan. Oorspronkelijk behoorde ze bij voornoemde. Vlak langs de begane weg ligt onder een groep beuken een oude, houten zogenaamde schop, een open gereedschapsschuur. Terwijl de woning driemaal verbouwd werd, zijn stalgedeelte hiervan en schop nog origineel. De woning is van alle zijden bekeken zeer goed in harmonie met het landschap. Het woongedeelte is van latere datum.

Genoenhuis 2a

Ligt iets terug aan de rechterkant van de weg. De kleur van deze boerderij vloekt nogal met het landschap.

Genoenhuis 2

Samen met voornoemde vormde deze woning oorspronkelijk één boerderij, waarvan de laatste de schuur was, en staat op de fundamenten van de hoeve van het klooster Mariënhage (te Eindhoven). Genoemde hoeve is nog niet zo lang verdwenen en in de huidige boerderij zijn nog resten van de hoeve aanwezig.
Deze boerenwoning en Genoenhuis 31 zijn mooi gelegen aan het kruispunt van het Weverspad naar Aalst en de weg naar Gijzenrooi.

Genoenhuis 33 en 37

We gaan nu in de richting van de A67-brug. De beide boerderijen aan onze linkerzijde zijn niet van waarde. Ze zijn recent en vooral de eerste (33) bederft het aanzien van het gehucht. De andere ligt achter een boomgaard.

Genoenhuis 49

De huidige langgevelboerderij is in 1870 gebouwd en heeft zowel landschappelijke als bouwkundige waarde.

Genoenhuis 12

De laatste boerderij vóór de brug dateert uit deze eeuw en heeft dus geen bijzondere waarde.

Genoenhuis 4

Dit verder afgelegen huis is eveneens in onze eeuw gebouwd en heeft alleen landschappelijke waarde. Het is gelegen aan het Weverspad naar Aalst en valt buiten de kern van onze beide gehuchten.

Tekst: Henk Lingers